گفت و گوی مفصل عراقچی و لاوروف پشت درهای بسته اتاق مذاکره برای چه بود؟
شفاف سازی در باغ ملی
در گرما گرم مذاکرات پیدا و پنهان مسکو و واشنگتن درباره اوکراین که از مجموع آرایش صحنه آن بوی توافق پایان جنگ به مشام می‌رسد و محور اصلی گفت‌و‌گوها بر مواضع دو طرف درباره شرایط نابسامان جاری برآمده از این بحران قرار دارد؛ می‌شد انتظار داشت که موضوع ایران هم بخش دیگری از محورهای گفت‌و‌گوهای دو کشور باشد تا رایزنی با تهران درباره برآیند اولیه آن به دستور کار دیپلمات بلندپایه روس در سفر به ایران تبدیل شود.
به گزارش گروه سیاسی ایران آنلاین، جز روابط دوجانبه، «پرونده هسته ای» و «سوریه» دو کلید واژه‌ای هستند که این روزها بیش از هر چیز در اخبار مربوط به همکاری‌ها و هماهنگی‌های دو کشور تکرار می‌شوند. از این منظر سفر روز گذشته «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه به تهران را باید متفاوت از رفت و آمدهای متعارف میان دو کشور ارزیابی کرد. ویژه آنکه ارتقای رابطه ایران و روسیه در پی امضای توافقنامه جدید، تردیدها را برای قرار دادن توصیف «راهبردی» در کنار رابطه دیپلماتیک دو کشور از میان برده و ورود روسیه به حل یکی از مهم‌ترین پرونده‌های باز سیاست خارجی ایران یعنی پرونده هسته‌ای و مهم‌تر از آن موضوعات همکاری که دوشادوش یکدیگر پیش می‌برند، تا حدود زیادی بر گمان نتیجه بخشی این ارتقای رابطه افزوده است. به این ترتیب سفر «لاوروف» به تهران در زمستان پرخبر سال‌جاری درحالی انجام شده است که نقطه کانونی آن نه صرفاً پیشبرد همکاری‌های دوجانبه بلکه تلاش برای گشودن گره از موضوعات دارای اولویت در سیاست خارجی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دو متحد به شمار می‌رود.
گره گشایی از مذاکرات هسته‌ای
موضوع پرونده هسته‌ای که آمریکا تاکنون در تعیین تکلیف آن ناکام مانده است، حالا در رابطه راهبردی تهران و مسکو به جایی رسیده که یکی از محورهای مهم رایزنی‌های پرشمار مقام‌های عالی رتبه آمریکا و روسیه را به خود اختصاص داده است. «لاوروف» که چهره متبسم‌اش پس از نشست اخیر در ریاض حکایتگر رضایت از روند پیشرفت مذاکراتش با «مارکو روبیو» همتای آمریکایی‌اش درباره «اوکراین» بود، یک پرونده مهم دیگر را در دستور کار قرار داد که در موضع گیری‌های پس از این نشست و این گفته سخنگوی کرملین بازتاب یافت که روسیه به دنبال کمک به حل مسأله هسته‌ای ایران است؛ موضعی که نشان می‌داد ایران بخشی از دستور کار گفت‌و‌گوهای ریاض هم بوده است. از این منظر می‌توان هدف اصلی گفت‌و‌گوهای روز گذشته وزیر خارجه روسیه در تهران را دفاع از موجودیت برجام در برابر دست‌اندازی‌ها و بهانه‌‌تراشی‌های دولت «ترامپ» دانست که اقدامات مستمرش در روند ضدیت با ایران می‌تواند امکان انجام مذاکره را از میان ببرد. با چنین پیشینه‌ای می‌توان گفت تأکید سفیر روسیه در تهران در گفتوگو با یک رسانه روسی که «حذف روسیه و چین از مذاکرات رفع تحریم ایران ممکن نیست و این مذاکرات بدون این دو کشور به نتیجه نخواهد رسید» و قرار گرفتن موضوع ایران در محور اولین گفت‌و‌گوی تلفنی «پوتین» و «ترامپ» نشان داد که اقبال به ایفای نقش جدید مبتنی بر میانجیگری در زمینه مذاکرات هسته‌ای به تدریج جای خود را در رویکرد روسیه پیدا کرده و در دستور کار مذاکراتی این کشور با آمریکا نیز بروز یافته است. بنابراین فارغ از اینکه «لاوروف» در سفر خود به تهران حامل پیامی از آمریکا برای دولتمردان ایرانی باشد یا نه، نمی‌توان موضع‌گیری‌های نشانه‌مند کرملین درباره پرونده هسته‌ای ایران را در ارزیابی اهمیت این سفر کنارگذاشت.
همسویی در زمین سوریه
در میان پرونده‌های باز میان تهران و مسکو پرونده سوریه نیز بویژه پس از پایان حکومت «بشار اسد» به عنوان یکی از پررنگ‌ترین موضوعات در روند رایزنی‌های دیپلماتیک تهران و مسکو تجلی پیدا کرده است. خبر چند روز پیش اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه درباره سفر نماینده ویژه وزیر خارجه در سوریه به مسکو که گفت «از طریق دوستانمان (روسیه) با طرف‌های حاکم بر سوریه در ارتباط هستیم»، در متن مراودات دیپلماتیک متراکم تهران و مسکو از تمرکز دو طرف بر گره گشایی از مناسبات جاری با جریان حاکم بر دمشق پرده برمی‌دارد. روسیه به دنبال حفظ پایگاه‌های دریایی و هوایی خود در سوریه در سواحل مدیترانه است و ایران نیز قصد ندارد در محورهای چندگانه دیپلماتیک پیرامون سوریه به یک بازیگر گوشه‌نشین تبدیل شود و دستور کار امنیتی خود را به دیگر کشورها واگذار کند. بنابراین رایزنی و گفتوگو با روسیه درباره دمشق که دیدگاهی نزدیک‌تر به تهران دارد بیش از رایزنی با قطر و ترکیه که دیدگاه‌هایی تا حدودی متفاوت از ایران دارند، اهمیت پیدا می‌کند. در همین راستا ایرانی که در ماه‌های اخیر پس از رفتن «اسد» از مجموعه راهکارهای حل مسأله سوریه کنار گذاشته شده و دعوت از آن برای حضور در مذاکرات منطقه‌ای مرتبط با این کشور با اما و اگر روبه‌روست، می‌کوشد بواسطه همسویی بیشتری که با مسکو در زمین سوریه دارد، به یکی از بازیگران اصلی در زمین سوریه تبدیل شود و حالا در این رابطه چشم‌ها به رایزنی و رفت و آمدهای سطح بالای دیپلماتیک دوخته شده که به طور پیدا و پنهان میان ایران و روسیه به جریان افتاده است. هرچند نباید از این مهم غافل شد که مذاکرات مستقیمی که میان آمریکا و روسیه برای کاهش بحران و ترمیم رابطه به جریان افتاده است، در معادلات پیش روی منطقه و ایران از جمله در مسأله «هسته ای» و «سوریه» نقش مهمی پیدا می‌کند. چه دستیابی واشنگتن و مسکو به هر توافقی می‌تواند دومینووار به تفاهم در دیگر موضوعات بینجامد. بنابراین نقد شدن امتیازات حاصل از قرار گرفتن نام ایران در این مجموعه تفاهمات، نیازمند هوشیاری تهران است تا مانع از بنا گذاشتن دیوار کجی شود که بالاجبار ناگزیر شود به تنهایی پیامدهای برآمده از آن را به دوش بکشد.
مریم سالاری
روزنامه‌نگار
انتهای پیام/